Trong thế giới công nghệ vi xử lý – nơi Intel từng được xem là “ông vua không ngai” – cái tên AMD đã từng bị xem nhẹ, bị hoài nghi và nhiều lần đứng bên bờ vực sụp đổ. Thế nhưng, chính từ những khó khăn ấy, AMD (Advanced Micro Devices) đã không ngừng bứt phá, vươn mình trở thành một trong những đối thủ lớn nhất và đáng gờm nhất của Intel trên toàn cầu.
Không còn là “cái bóng mờ nhạt”, AMD của hiện tại là cái tên được nhắc đến liên tục với các dòng CPU Ryzen hiệu năng vượt trội, GPU Radeon cạnh tranh mạnh mẽ, và những bước tiến vượt bậc trong thị trường máy chủ với EPYC. Tất cả không phải là may mắn – mà là kết quả của một hành trình dài tái cấu trúc, đổi mới và không ngừng cải tiến suốt hơn 50 năm.
Trong bài viết này, Quang VN sẽ cùng bạn điểm lại lịch sử hình thành và quá trình phát triển của AMD – từ những ngày đầu non trẻ ở Thung lũng Silicon cho đến thời kỳ vàng son hiện tại, nơi AMD không chỉ là đối thủ, mà còn là người thách thức thực sự trong ngành công nghiệp bán dẫn.
1. AMD là gì?
AMD – viết tắt của Advanced Micro Devices – là một tập đoàn công nghệ bán dẫn đa quốc gia đến từ Hoa Kỳ, chuyên thiết kế và phát triển các sản phẩm phần cứng máy tính như vi xử lý (CPU), bộ xử lý đồ họa (GPU), bo mạch chủ và các giải pháp công nghệ tích hợp.
Được thành lập vào năm 1969, AMD đã trải qua hơn 5 thập kỷ hình thành và phát triển, và hiện có trụ sở chính đặt tại Santa Clara, California, ngay giữa lòng Thung lũng Silicon – nơi khai sinh ra nhiều tên tuổi lớn của ngành công nghệ.
Trong ngành công nghiệp vi xử lý, AMD là một trong hai “ông lớn”, bên cạnh Intel, thống trị thị trường toàn cầu. Không những vậy, AMD còn có chỗ đứng vững chắc trong mảng đồ họa và máy chủ – những lĩnh vực đòi hỏi sức mạnh xử lý cực cao.
Các dòng sản phẩm nổi bật của AMD:
- Vi xử lý (CPU):
- AMD Ryzen: Dòng vi xử lý dành cho máy tính cá nhân (PC) và laptop, nổi tiếng với hiệu năng mạnh mẽ, giá cả cạnh tranh.
- AMD Threadripper: CPU hiệu năng cao dành cho dân sáng tạo nội dung, streamer, kỹ sư đồ họa chuyên nghiệp.
- AMD EPYC: CPU dành cho máy chủ (server), trung tâm dữ liệu và ứng dụng đám mây quy mô lớn.
- Bộ xử lý đồ họa (GPU):
- AMD Radeon: Dòng card đồ họa phục vụ cả chơi game, đồ họa chuyên nghiệp và AI, là đối thủ trực tiếp của NVIDIA GeForce và Quadro.
- APU (Accelerated Processing Unit):
- Bộ xử lý tích hợp cả CPU và GPU trong một chip duy nhất, mang lại hiệu suất ổn định cho các thiết bị phổ thông như laptop học sinh, văn phòng và máy tính mini.
AMD không chỉ sản xuất phần cứng mà còn đóng vai trò tiên phong trong nhiều công nghệ lõi như kiến trúc Zen (cho CPU) và RDNA (cho GPU). Chính sự đổi mới không ngừng này đã đưa AMD từ vị thế kẻ thách thức trở thành một thế lực không thể xem nhẹ trong làng công nghệ toàn cầu.
2. Lịch sử hình thành của AMD
Lịch sử của AMD không chỉ là quá trình phát triển một công ty công nghệ, mà còn là câu chuyện về sự kiên cường, tái sinh và không ngừng đổi mới. Từ những ngày đầu còn non trẻ cho đến khi trở thành đối thủ trực diện của Intel, AMD đã trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm đáng nhớ.
Giai đoạn 1: Thành lập & những năm đầu tiên (1969 – 1979)
- Ngày 1/5/1969, AMD được thành lập tại Sunnyvale, California bởi Jerry Sanders cùng 7 cộng sự – tất cả đều từng làm việc tại Fairchild Semiconductor, cái nôi của ngành bán dẫn Mỹ.
- Ban đầu, AMD tập trung vào sản xuất các mạch tích hợp logic và mạch tuyến tính cho ngành công nghiệp điện tử.
- Đến năm 1975, AMD tạo dấu ấn với bộ vi xử lý AM9080 – phiên bản clone của Intel 8080, đánh dấu bước đầu thâm nhập vào thị trường CPU.
👉 Thời kỳ này, AMD vẫn chưa thực sự nổi bật, chủ yếu đóng vai trò là nhà cung ứng vi mạch thứ cấp.
Giai đoạn 2: Đối đầu Intel & mở rộng thị trường (1980 – 1995)
- Năm 1982, AMD ký kết hợp đồng với Intel để sản xuất chip x86 theo giấy phép, nhằm phục vụ cho máy tính IBM – lúc đó là tiêu chuẩn toàn cầu.
- Tuy nhiên, sau những bất đồng về quyền sở hữu công nghệ, AMD quyết định phát triển chip x86 của riêng mình, dẫn đến một chuỗi kiện tụng kéo dài suốt thập kỷ.
- Năm 1991, AMD ra mắt Am386 – con chip 32-bit đầu tiên hoàn toàn do họ tự thiết kế nhưng vẫn tương thích với chuẩn x86. Thành công của Am386 đã mở đường cho AMD trở thành một đối thủ thực sự của Intel.
- Tiếp đó là các dòng chip Am486, K5, K6 – giúp AMD dần chiếm được thị phần máy tính cá nhân.
👉 AMD thời điểm này nổi tiếng là “kẻ bám đuôi lì lợm” – liên tục tung ra các sản phẩm tương thích nhưng giá rẻ hơn Intel.
Giai đoạn 3: Đột phá với kiến trúc 64-bit & thời hoàng kim đầu tiên (1996 – 2006)
- 1999, AMD gây tiếng vang lớn với dòng vi xử lý Athlon, đánh bại Intel Pentium III về hiệu năng – một cột mốc lịch sử trong cuộc chiến CPU.
- 2003, AMD ra mắt Athlon 64 – bộ vi xử lý thương mại đầu tiên hỗ trợ kiến trúc 64-bit (x86-64). Trong khi Intel vẫn trung thành với 32-bit, AMD đã đi trước một bước, mở ra kỷ nguyên mới cho hiệu năng máy tính.
- Đồng thời, AMD giới thiệu Opteron – vi xử lý cho máy chủ, đánh dấu tham vọng mở rộng sang thị trường doanh nghiệp.
- Với những đột phá này, AMD từng bước “so kè” sòng phẳng với Intel trong nhiều phân khúc.
👉 Đây là giai đoạn AMD đạt đỉnh cao lần đầu tiên, được cộng đồng công nghệ ca ngợi là “kẻ nổi loạn mang lại đổi mới.”
Giai đoạn 4: Khủng hoảng và thử thách sống còn (2007 – 2015)
- 2006, AMD mua lại ATI Technologies với giá 5,4 tỷ USD – bước đi chiến lược để gia nhập thị trường GPU với dòng Radeon.
- Tuy nhiên, thương vụ sáp nhập này gây áp lực tài chính nặng nề, đúng vào lúc thị trường toàn cầu bước vào khủng hoảng (2008).
- AMD liên tục thua lỗ, tụt lại phía sau Intel về hiệu năng lẫn thị phần.
- Để tồn tại, AMD tách mảng sản xuất chip thành công ty GlobalFoundries, tập trung hoàn toàn vào thiết kế vi xử lý.
- Giai đoạn này cũng chứng kiến sự thay đổi lãnh đạo liên tục, khiến chiến lược phát triển thiếu ổn định.
👉 AMD gần như mất phương hướng, và nhiều nhà phân tích cho rằng hãng sẽ không thể trụ vững lâu dài.
Giai đoạn 5: Hồi sinh mạnh mẽ với Ryzen và EPYC (2017 – nay)
- Bước ngoặt xảy ra vào năm 2014, khi Tiến sĩ Lisa Su được bổ nhiệm làm CEO. Dưới sự dẫn dắt của bà, AMD tập trung toàn lực vào kiến trúc Zen – nền tảng cho sự hồi sinh.
- Năm 2017, AMD ra mắt dòng Ryzen – CPU hiệu năng cao, giá cả cạnh tranh, khiến thị trường “dậy sóng”.
- Cùng năm, dòng EPYC dành cho máy chủ cũng ra mắt, nhanh chóng chiếm được cảm tình từ các công ty lớn và trung tâm dữ liệu.
- Những năm tiếp theo, AMD liên tục nâng cấp dòng Ryzen (Zen 2, Zen 3, Zen 4) và GPU Radeon (RDNA, RDNA 2, RDNA 3), cạnh tranh trực diện với Intel và NVIDIA.
- AMD còn có mặt trong PlayStation 5, Xbox Series X và các hệ thống AI/ML cao cấp.
👉 Từ “vùng tối” của công nghệ, AMD đã quay trở lại đầy ngoạn mục – không chỉ là đối thủ, mà còn là người dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực.
3. Vai trò của CEO Lisa Su trong sự hồi sinh của AMD
Nếu gọi AMD là chiến binh tái sinh, thì Lisa Su chính là vị tướng lĩnh đã kéo công ty khỏi bờ vực phá sản và dẫn dắt nó trở lại đường đua công nghệ đỉnh cao. Trong giới công nghệ vốn đầy rẫy những biểu tượng nam giới, Lisa Su nổi lên như một “nữ tướng” thực thụ – điềm tĩnh, quyết đoán và cực kỳ sắc sảo.
3.1 Lisa Su là ai?
- Họ tên đầy đủ: Lisa Tzwu-Fang Su
- Quốc tịch: Mỹ gốc Đài Loan
- Học vị: Tiến sĩ Kỹ thuật Điện tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT)
- Sự nghiệp trước AMD: Từng giữ các vị trí cấp cao tại IBM, Texas Instruments và Freescale Semiconductor.
- Gia nhập AMD: Năm 2012, bắt đầu với vai trò Phó Chủ tịch phụ trách mảng kinh doanh toàn cầu.
- Lên làm CEO: Tháng 10/2014 – trở thành nữ CEO đầu tiên trong lịch sử AMD.
3.2 Bà đã làm gì để “cứu” AMD?
Khi Lisa Su tiếp quản AMD, công ty đang trong tình trạng nguy cấp: tài chính thâm hụt, thị phần rơi tự do, thương hiệu bị lu mờ. Nhưng thay vì vội vàng chạy theo xu hướng, bà chọn cách đi chậm mà chắc, bằng chiến lược 3 chữ “F”: Focus – Fix – Forward:
✅ Focus – Tập trung lại chiến lược lõi
- Loại bỏ những mảng kinh doanh không cốt lõi, ví dụ như bán chip cho thiết bị di động – vốn không đem lại lợi nhuận.
- Dồn toàn lực vào 3 trụ cột: CPU – GPU – Server, đúng sở trường của AMD.
✅ Fix – Sửa chữa gốc rễ kỹ thuật
- Tái cấu trúc toàn bộ đội ngũ R&D.
- Tập trung phát triển kiến trúc mới Zen – nền tảng kỹ thuật tiên tiến giúp CPU AMD tăng hiệu suất vượt bậc, cạnh tranh trực tiếp với Intel.
- Đẩy mạnh hợp tác với TSMC – hãng gia công chip hàng đầu thế giới, thay vì tự sản xuất.
✅ Forward – Nhìn xa và tăng tốc
- Giới thiệu dòng CPU Ryzen (2017), đánh dấu sự trở lại ấn tượng trong phân khúc máy tính để bàn.
- Mở rộng dòng sản phẩm EPYC (server) và Radeon (đồ họa) để “công phá” cả mảng doanh nghiệp và game thủ.
- Tham gia vào các hệ sinh thái lớn như Sony PlayStation, Microsoft Xbox, Google Cloud, Amazon Web Services…
📈 Kết quả? Một màn lội ngược dòng ngoạn mục
- Thị phần CPU AMD tăng vọt từ dưới 10% (năm 2016) lên hơn 30% (tính đến năm 2024).
- Giá cổ phiếu AMD tăng hơn 40 lần chỉ trong vòng 7 năm.
- AMD chính thức vượt mặt Intel trong nhiều bài benchmark về hiệu năng/giá thành.
- Lisa Su được tạp chí Fortune, Forbes, MIT Technology Review vinh danh là một trong những nhà lãnh đạo quyền lực và có tầm ảnh hưởng nhất thế giới công nghệ.
🌟 Không chỉ là CEO – mà là biểu tượng
Lisa Su không chỉ đưa AMD trở lại cuộc chơi – bà đã định hình lại toàn bộ chiến lược cạnh tranh của cả ngành công nghiệp chip bán dẫn. Phong cách lãnh đạo của bà thiên về dữ liệu, đổi mới và niềm tin vào đội ngũ kỹ sư, thay vì PR rầm rộ.
Trong mắt giới công nghệ, bà không phải “nữ tướng” chỉ vì là phụ nữ – mà bởi vì bà đã chiến thắng trên một chiến trường nơi cả những gã khổng lồ cũng từng thất bại.
4. Các cột mốc công nghệ ấn tượng của AMD
Trong suốt hơn 50 năm phát triển, AMD đã ghi dấu ấn bằng hàng loạt bước ngoặt công nghệ mang tính lịch sử, không chỉ góp phần thay đổi cục diện ngành bán dẫn mà còn khiến đối thủ “không thể ngồi yên”. Dưới đây là những cột mốc đáng nhớ nhất:
🔹 1975 – Ra mắt AM9080
➡️ Bản sao hợp pháp của vi xử lý Intel 8080, đánh dấu bước đầu AMD tham gia thị trường CPU.
🔹 1991 – Giới thiệu Am386
➡️ Bộ vi xử lý đầu tiên tự phát triển dựa trên kiến trúc x86, chấm dứt sự phụ thuộc vào Intel, mở màn cho hàng loạt trận chiến công nghệ sau này.
🔹 1999 – Ra mắt Athlon
➡️ CPU đầu tiên đạt tốc độ xử lý trên 1 GHz, chính thức đưa AMD vượt mặt Intel về hiệu năng trong thời gian ngắn.
🔹 2003 – Giới thiệu Athlon 64
➡️ Vi xử lý thương mại đầu tiên hỗ trợ kiến trúc 64-bit cho PC, trong khi Intel vẫn còn loay hoay với 32-bit. Đây là bước nhảy vọt về hiệu năng và khả năng mở rộng hệ điều hành.
🔹 2006 – Thâu tóm ATI Technologies
➡️ Bước ngoặt giúp AMD mở rộng sang mảng GPU, đặt nền móng cho dòng Radeon và các sản phẩm đồ họa hiện đại.
🔹 2011 – Ra mắt APU (Accelerated Processing Unit)
➡️ Lần đầu tiên kết hợp CPU và GPU trên cùng một con chip, giúp tiết kiệm điện và tăng hiệu năng cho laptop và PC phổ thông.
🔹 2017 – Trình làng Ryzen (Zen 1)
➡️ Sự trở lại ngoạn mục sau nhiều năm thua lỗ. Ryzen gây sốt nhờ hiệu năng vượt trội, giá thành hợp lý, khiến thị trường CPU sôi động trở lại.
🔹 2017 – Giới thiệu EPYC
➡️ Dòng CPU cao cấp dành cho máy chủ, trung tâm dữ liệu, thách thức vị thế độc tôn của Intel Xeon trong nhiều năm.
🔹 2019 – Ra mắt Ryzen 3000 (Zen 2) trên tiến trình 7nm
➡️ AMD là hãng đầu tiên thương mại hóa CPU 7nm, vượt mặt Intel về công nghệ sản xuất – một dấu mốc khiến giới công nghệ sửng sốt.
🔹 2020 – Trình làng Ryzen 5000 series (Zen 3)
➡️ Lần đầu tiên AMD đánh bại Intel trên mọi mặt trận: từ hiệu năng đơn nhân, đa nhân cho đến tiết kiệm điện. Không còn là “đối thủ cạnh tranh” – mà là “người dẫn đầu”.
🔹 2022 – AMD ra mắt Zen 4, GPU RDNA 3
➡️ Tiếp tục cuộc đua với NVIDIA và Intel bằng các sản phẩm hỗ trợ DDR5, PCIe 5.0, kiến trúc GPU mạnh mẽ hơn, hướng đến game thủ và các ứng dụng AI.
🔹 2023 – AMD trình làng Ryzen 7000 series, tiến bước vào AI & HPC
➡️ Các dòng chip chuyên dụng cho trí tuệ nhân tạo, học máy và siêu máy tính bắt đầu xuất hiện, đánh dấu bước mở rộng chiến lược lâu dài của hãng.
🔹 2024 – AMD công bố AI chip MI300X, cạnh tranh trực tiếp với NVIDIA
➡️ Đặt nền móng cho việc tham gia sâu hơn vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, siêu máy tính và trung tâm dữ liệu thế hệ mới, lĩnh vực vốn đang “nóng” hơn bao giờ hết.
Từ một công ty chuyên sản xuất chip “phụ”, AMD đã từng bước trở thành đơn vị tiên phong trong nhiều xu hướng công nghệ – từ 64-bit, APU đến AI chip. Mỗi cột mốc không chỉ là một sản phẩm, mà là một tuyên ngôn cạnh tranh mạnh mẽ, thể hiện tinh thần “không lùi bước” của hãng.
5. AMD và tầm ảnh hưởng toàn cầu hiện nay
Sau hơn nửa thế kỷ hình thành và phát triển, từ vị thế của một “người chơi hạng hai”, AMD đã vươn lên thành một gã khổng lồ công nghệ toàn cầu. Không chỉ đơn thuần là nhà sản xuất CPU và GPU, AMD hiện nay đóng vai trò xương sống trong nhiều lĩnh vực cốt lõi của thế giới hiện đại: từ máy tính cá nhân, trung tâm dữ liệu, hệ thống trò chơi, đến trí tuệ nhân tạo (AI) và siêu máy tính (HPC).
5.1 Thị phần tăng trưởng mạnh mẽ
- Thị trường CPU PC: AMD hiện nắm giữ trên 30% thị phần toàn cầu, và con số này tiếp tục tăng trưởng nhờ các dòng Ryzen mới và laptop sử dụng chip AMD hiệu suất cao – mát hơn, rẻ hơn và đa nhiệm tốt hơn.
- Mảng server và data center: Với dòng chip EPYC, AMD đã giành lại hàng loạt hợp đồng lớn từ tay Intel – bao gồm Google Cloud, Amazon Web Services (AWS), Microsoft Azure, Meta và nhiều công ty tài chính toàn cầu.
- Mảng GPU & gaming: Nhờ sự sáp nhập với ATI và phát triển dòng Radeon, AMD hiện là nhà cung cấp chip đồ họa chính thức cho PlayStation 5, Xbox Series X, và nhiều dòng PC gaming cao cấp.
5.2 Sức ảnh hưởng trong ngành AI & HPC (siêu máy tính)
- AMD đang từng bước chen chân vào thị trường AI đầy tiềm năng, vốn trước đây bị thống trị bởi NVIDIA.
- Dòng chip MI300X và Instinct Accelerators được thiết kế chuyên biệt cho các tác vụ AI/ML như học sâu (deep learning), xử lý ngôn ngữ tự nhiên, mô hình AI sinh sinh học,…
- Siêu máy tính Frontier do AMD cung cấp phần lớn phần cứng đã trở thành siêu máy tính mạnh nhất thế giới (TOP500) vào năm 2022 – một chiến thắng mang tính biểu tượng.
5.3 Quan hệ đối tác toàn cầu
- AMD không hoạt động đơn độc, mà là một phần của chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu. Họ hợp tác chiến lược với:
- TSMC (Đài Loan): Gia công chip tiến trình 5nm, 3nm.
- Microsoft, Sony: Hợp tác sản xuất chip bán tùy chỉnh (semi-custom) cho máy chơi game.
- Samsung, Lenovo, HP, Dell, ASUS,…: Tích hợp CPU/GPU AMD vào hàng triệu thiết bị mỗi năm.
👉 Không ngoa khi nói rằng: “Bạn có thể đang sử dụng AMD mà không hề biết mình đang dùng AMD.”
5.4 Giá trị thương hiệu & niềm tin thị trường
- Giá trị vốn hóa của AMD từ dưới 3 tỷ USD (2015) đã vượt mốc 200 tỷ USD (2024).
- Lisa Su được bình chọn là CEO được tín nhiệm hàng đầu trong ngành công nghệ, được các nhà đầu tư đánh giá cao vì tính nhất quán và hiệu quả.
- Thương hiệu AMD giờ đây gắn liền với những giá trị như:
- Hiệu năng vượt trội
- Giá thành hợp lý
- Đổi mới bền vững
5.5 Tầm nhìn tương lai
- AMD không chỉ dừng lại ở CPU hay GPU. Mục tiêu trong tương lai bao gồm:
- Dẫn đầu trong lĩnh vực AI acceleration.
- Phát triển các giải pháp điện toán năng lượng thấp, phục vụ trung tâm dữ liệu xanh.
- Tạo ra những nền tảng phần cứng hỗ trợ các công nghệ như Metaverse, AR/VR, và máy tính lượng tử.
Từ một hãng bán dẫn non trẻ vào năm 1969, AMD đã chứng minh rằng: kiên trì đổi mới và dám đi ngược dòng có thể tạo nên kỳ tích. Ngày nay, AMD không chỉ là đối thủ của Intel hay NVIDIA – mà là một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái công nghệ toàn cầu.
6. Kết luận
Từ một công ty khởi nghiệp nhỏ tại Thung lũng Silicon năm 1969, AMD đã trải qua đủ mọi cung bậc: từ ánh hào quang tiên phong, đến những giai đoạn khủng hoảng tưởng như không thể gượng dậy, rồi lại bứt phá ngoạn mục để trở thành một trong những cái tên “nặng ký” nhất của ngành bán dẫn toàn cầu.
Thành công của AMD không đến từ may mắn, mà là kết tinh của tầm nhìn dài hạn, sự đổi mới công nghệ không ngừng và tinh thần chiến đấu kiên cường. Trong kỷ nguyên mà công nghệ thay đổi từng ngày, AMD vẫn kiên định giữ vững giá trị cốt lõi: hiệu năng vượt trội – tối ưu chi phí – phục vụ người dùng toàn cầu.
Ngày nay, cái tên AMD không chỉ xuất hiện trong CPU máy tính hay GPU đồ họa, mà còn là một phần của siêu máy tính, trung tâm dữ liệu, nền tảng AI, trò chơi điện tử, và cả những công nghệ tương lai.
Nếu lịch sử là thước đo của bản lĩnh, thì hành trình của AMD chính là minh chứng sống động cho một chân lý:
👉 Trong thế giới công nghệ – không có ai “bị bỏ lại phía sau”, nếu bạn dám thay đổi và dám đi đầu.
Có thể bạn sẽ thích: